การตั้งกรอบคำถามสัมภาษณ์ คือหัวใจสำคัญของงานสื่อสาร หากต้องการข้อมูลที่ครบถ้วน ตรงประเด็น ไม่หลุดกรอบ แถมยังได้อารมณ์ความรู้สึกของผู้ให้สัมภาษณ์ (เพื่อไม่ให้งานแข็งทื่อและไร้อารมณ์จนเกินไป) กรอบคำถามจึงต้องตรงประเด็น ฮุกใจความสำคัญของงาน และไม่ทำให้ผู้ถูกสัมภาษณ์รู้สึกอึดอัดและเกร็งจนตอบคำถามไม่ได้ โดยเฉพาะกับนักวิจัยผู้มีข้อมูลมากมายในหัวที่อยากเล่าให้เราฟัง
วันนี้ Baboonhub เลยเอา Tips การตั้งคำถามสัมภาษณ์จากการลงพื้นที่ถ่ายนักวิจัยของพวกเรามาฝากค่ะ
เริ่มคำถามแรกด้วย “อะไรคือแรงบันดาลใจในการศึกษา”
เพื่อลดความเกร็งของคู่สนทนา คำถามแรกจึงควรสบาย ๆ ชวนเขาย้อนไปถึง ‘สิ่งตั้งต้น’ ที่ทำให้เกิดการศึกษา ซึ่งความคาดหวังของคำตอบนี้ จะเป็นอารมณ์ความรู้สึกของผู้ให้สัมภาษณ์ที่อาจสร้างพลังให้งานได้ ตัวอย่างคำถามที่ใช้สัมภาษณ์
- จุดเริ่มต้นของการศึกษา
- อะไรคือแรงบันดาลใจที่ทำให้ศึกษาเรื่องนี้
- ทำไมถึงสนใจศึกษาประเด็นนี้
- คิดว่าประเด็นนี้มีความน่าสนใจอย่างไร
ทั้งนี้ นอกจากเราจะถามตรง ๆ ว่า ‘อะไรคือแรงบันดาลใจ’ เรายังสามารถชวนคิดชวนคุยจากคำถามกว้าง ๆ โดยถามถึงสถานการณ์ หรือเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในสังคม เพื่อเชื่อมโยงกับสิ่งที่ต้องการรู้ และคาดหวังให้ผู้ให้สัมภาษณ์ตอบตามความคิดเห็นของตัวเอง เช่น หากงานวิจัยเกี่ยวกับเรื่อง ‘ผู้สูงอายุ’ เราอาจจะเริ่มชวนคุยถึงสถานการณ์ผู้สูงอายุในไทย ว่าตอนนี้กำลังอยู่จุดนั้น มีอะไรที่น่าจับตามองบ้าง และ ‘คิดว่า’ ประเด็นนี้จะส่งผล กระทบต่ออนาคตอย่างไร เพื่อให้ผู้ให้สัมภาษณ์มีเวลาได้จัดระเบียบและเรียบเรียงข้อมูลในหัว ก่อนตอบคำถามถัดไป
“ทำไมจึงศึกษาเรื่องนี้”
คำถามสำคัญที่นำไปสู่คำตอบของ ‘ที่มาและความสำคัญของงานวิจัย’ ว่าทำไมถึง ‘ต้อง’ มีการศึกษาประเด็นนี้ ประเด็นดังกล่าวสำคัญหรือส่งผลกระทบอย่างไรต่อสังคม และปูทางผู้ให้สัมภาษณ์ได้ตอบถึง ‘วัตถุประสงค์ของการศึกษา’ ซึ่งเป็นเป้าหมายหลักที่งานวิจัยได้วางไว้
คำถามนี้จะต่างจากคำถามเกี่ยวกับแรงบันดาลใจตรงที่ คำตอบที่คาดหวังคือ ‘หลักการและเหตุผล’ (ตามหลักวิชาการ) ที่ทำให้เกิดวิจัยชิ้นนี้ขึ้นมา ตัวอย่างคำถามที่ใช้สัมภาษณ์
- ทำไมต้องศึกษาประเด็นนี้
- วัตถุประสงค์ของการศึกษาคืออะไร
- อะไรคือประเด็นสำคัญของการศึกษาครั้งนี้
“ความท้าทายในการศึกษาเรื่องนี้คืออะไร”
- พบข้อจำกัดอะไรบ้างระหว่างการลงพื้นที่ศึกษา
- อะไรคือข้อควรระวังในการศึกษาประเด็นนี้
- อุปสรรคระหว่างกระบวนการศึกษาคืออะไร
- อะไรคือความท้าทายในการศึกษาประเด็นนี้
“ข้อค้นพบที่ได้จากการศึกษาครั้งนี้”
อะไรคือผลลัพธ์ที่ได้จากการศึกษา? ไม่ว่าจะเป็นผลการวิจัย ข้ออภิปรายเพิ่มเติม หรือสิ่งที่ค้นพบนอกจากสมมติฐาน ทั้งหมดนี้คือผลลัพธ์ที่ถามถือว่าคุยกับเขาไม่รู้เรื่อง! เพราะถือเป็นหัวใจสำคัญของงานวิจัยที่ไม่เล่าไม่ได้ ซึ่งงานวิจัยทุกชิ้นได้สร้างผลลัพธ์ วิธีการ หรือแนวทางปฏิบัติใหม่ ๆ ที่ตอบโจทย์และแก้ไขปัญหาเดิมให้ดีขึ้น ดังนั้น งานวิจัยแต่ละชิ้นจึงมีผลลัพธ์ที่ต่างกัน และเป็นสิ่งที่คนอยากรู้มากที่สุด ตัวอย่างคำถาม
- การศึกษาครั้งนี้มีผลลัพธ์อย่างไร
- มีข้อค้นพบอะไรที่น่าสนใจบ้างจากการศึกษาครั้งนี้
- ผลลัพธ์ที่คาดหวังให้เกิดขึ้นต่อไป หลังจากการศึกษาครั้งนี้จบลง (กรณีที่อยู่ระหว่างการวิจัย)
“ข้อเสนอแนะต่อภาครัฐและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง”
ปิดท้ายด้วยคำถามที่ทำให้เกิด Call to action ในเชิงนโยบายต่อภาครัฐและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อเสนอทางเลือกใหม่ หรือแนวทางแก้ปัญหาที่เกิดผลกระทบที่ดีต่อสังคม โดยคำถามนี้เราอาจแตกประเด็นออกไปอีกหนึ่งถึงสองคำถามว่า ใครเป็นผู้มีส่วนได้ส่วนเสียกับเรื่องนี้ และใครเป็นผู้รับผิดชอบดูแลเรื่องนี้ต่อไป เพื่อให้เห็นว่าการศึกษามีข้อเสนอแนะที่ครอบคลุมทุกฝ่ายที่มีส่วนเกี่ยวข้อง ตัวอย่างคำถาม
- บทบาทของหน่วยงานภาครัฐที่ต่อเรื่องนี้คืออะไรบ้าง
- หน่วยงานที่เกี่ยวข้องควรทำงานร่วมกันอย่างไร เพื่อผลักดันเรื่องนี้
- ทำอย่างไรให้ภาคประชาชนเข้ามามีส่วนร่วม
- งานวิจัยมีข้อเสนอแนะอย่างไรบ้างต่อประเด็นนี้
