ค้อน ขวาน ปากกา สมาร์ทโฟน ชีวิตมนุษย์ล้วนผูกติดกับเครื่องมือในทุกกิจกรรมชีวิต ครั้งหนึ่งเราเชื่อว่า มนุษย์เท่านั้นที่สามารถสร้างเครื่องมืออำนวยความสะดวก แต่ยิ่งเราศึกษาธรรมชาติมากเท่าไหร่ กลายเป็นว่าสิ่งมีชีวิตในธรรมชาติก็มีความสามารถในการสร้างเครื่องมือทั้งนั้น เพราะใครๆก็อยากมีชีวิตที่ง่าย จริงไหม?
กา (crow) เป็นนกนักดัดแปลงตัวยง นักวิจัยสนใจความสามารถการดัดแปลงสิ่งที่มีอยู่ตามธรรมชาติให้เป็นเครื่องมือ โดยเฉพาะกาสายพันธุ์ Corvus moneduloides ที่อาศัยบนเกาะนิวแคลิโดเนีย ทางแปซิฟิกตอนใต้ พวกมันสามารถสร้าง “ตะขอ” (craft hook) จากกิ่งไม้ได้ สำหรับมนุษย์นั้นตะขอเป็นนวัตกรรมจากยุคหินกลางที่ใช้ในการตกปลาและทำอาวุธ
แต่สำหรับกาแล้ว แทบไม่จำเป็นต้องเข้าสู่ยุคหินกลางเลย พวกมันมีความสามารถในการเลือกกิ่งไม้ที่มีศักยภาพพอที่จะเป็นตะขอ นั้นหมายความว่า พวกมันมี image ของตะขออยู่ในความคิด จากนั้นจะเลือกกิ่งไม้ให้ได้องศาที่เหมาะสมสำหรับใช้แยงรูหรือตาไม้เพื่อเอาแมลงที่อยู่ข้างในลึกๆมากิน โดยจะดัด จิก และงอเพื่อให้ได้ความโค้งของตะขอ ที่มีสำคัญกาสายพันธุ์นี้ใช้ตะขอซ้ำหลายครั้ง ไม่ได้ใช้แล้วทิ้ง นั้นทำให้เข้าล็อคกับ Concept ของการสร้างเครื่องมือ เพราะหากสัตว์จะถูกเรียกว่า เป็นนักสร้างเครื่องมือได้นั้น พวกมันจำเป็นต้องสร้างแล้วเก็บไว้ใช้หลายครั้ง ไม่ใช่ใช้แล้วทิ้งไปเหมือนสัตว์อื่นๆ
ดังนั้น กาจากเกาะนิวแคลิโดเนีย จึงเป็นที่ฮือฮาของนักพฤติกรรมสัตว์ พวกเขามองว่า การสร้างตะขอจากกิ่งไม้อาจเข้าข่าย “วัฒนธรรม” ของกาที่ถ่ายทอดมาสู่รุ่นต่อรุ่น พบเห็นเฉพาะหมู่เกาะนิวแคลิโดเนียเท่านั้น ยังไม่พบพฤติกรรมใช้ซ้ำหลายครั้งในที่อื่นๆของโลก นักวิจัยมีทฤษฎีว่า กาแห่งนี้มีเวลาออกแบบเครื่องมือได้ เพราะบนเกาะไม่มีคู่แข่งอย่างนกหัวขวาน และไม่มีนักล่าตัวอื่นๆ ทำให้กามีเวลาพอที่จะออกแบบตะขอ และมีพฤติกรรมใช้ซ้ำ (reuse)ได้
นี่จึงคล้ายกับวัฒนธรรมมนุษย์ ที่เมื่อเราไม่ต้องใช้เวลาส่วนใหญ่ในการดิ้นรนจากนักล่า ทำให้เรามีเวลาที่จะตรึกตรองกับสิ่งรอบข้าง มีเวลาที่ทำให้เราต่อยอดความเป็นไปได้เรื่อยๆ จากขอตกปลาในยุคหินกลาง สู่กระสวยอวกาศไปดาวอังคาร
เราไม่เคยหยุดคิดเลยสักวินาทีเดียว วันหนึ่งกาอาจเป็นผู้เชี่ยวชาญการใช้เครื่องมือที่มากกว่าตะขอ และมันอาจเป็นนักนวัตกรรมที่สร้างอะไรใหม่ๆให้ชีวิตสบายขึ้นก็ได้
อ้างอิงงานวิจัย
The crafting of hook tools by wild New Caledonian crows
https://www.researchgate.net/publication/8604188_The_crafting_of_hook_tools_by_wild_New_Caledonian_crows
